Bilim insanları, bilimsel sorulara cevap ararken pek çok farklı yöntem kullanırlar.Hangi yöntemin kullanılacağı, araştırılan problemin doğasına, bilim dalına ve bilim insanının olaya bakış açısına göre değişir.Bununla birlikte modern bilimdeki araştırmalarda özenle uygulanmaya çalışılan çeşitli ilkeler ve süreçler mevcuttur.Bilimsel çalışma sürecinin basamakları şöyle sıralayabiliriz:
1.Problemin Belirlenmesi: Bilimsel bir çalışmanın yapılabilmesi için çözümü aranacak problemin net bir şekilde ortaya konulması gerekir.
2.Gözlem Yapma: Gözlemler, meraklı beyinleri soru sormaya ve açıklamalar aramaya mecbur eder.Gözlemler iki ana grupta toplanır:
a.Nitel Gözlem: Yalnız duyu organları ile yapılan gözlem çeşididir.Nitel gözlemler, yanılma payı
yüksek olduğu için güvenilir gözlemler değildir.
Örnek
"Bugün hava çok sıcak." denildiğinde bu algı kişiden kişiye değişir.
b.Nicel Gözlem: Duyu organlarının yanı sıra ölçü aletlerinin de kullanılmasıyla elde edilen gözlemlerdir.Sonuçları daha güvenilir olduğu için bilimsel yöntemde tercih edilen gözlem çeşididir.
Örnek
"Bugün hava sıcaklığı 27 °C dir."denildiğinde kesinlik ifade etmektedir.
3.Verilerin Toplanması: Gözlemler sonucu elde edilen ve kayıt altına alınmış bilgi öğelerinin hepsine veri denir.
4.Hipotez Kurma: Gözlemlerin yapılması ve analiz edilmesi sonucu bir mantığa dayanan önemli sonuçlar elde edilir.Bu mantık "tümevarım" olarak isimlendirilir.
Gözlemler ve tümevarım, toplanmış verilere göre iyi kurgulanmış bir hipotez kurulmasına yardımcı olur.Hipotez; bir problem için önerilen geçici çözüm yoludur.İyi bir hipotezin özellikleri şunlardır:
*Deney ve gözlemlere açık olmalıdır.
*Toplanan tüm verilere uygun olmalıdır.
*Yeni gerçek ve tahminlere açık olmalıdır.
*Gerektiğinde üzerinde kısmi değişiklikler yapılabilmelidir.
5.Tahminlerde Bulunma: Kurulan hipotezler doğrultusunda mantıklı sonuçların çıkartılmasıdır.Bu sonuçlar ile hipotez test edilir.
Tahminler; "Eğer ... ise ... dır."şeklinde cümleler ile ifade edilir.Tahminler genellikle "tümdengelim" yöntemleri ile gerçekleştirilir. Tümdengelimde, tümevarımın tersine genelden özele doğru akıl yürütülür.
Örnek
*Eğer bütün fotosentetik canlılarda klorofil pigmenti bulunuyor ise fotosentez yapan bitkilerde de klorofil vardır.(Tümdengelim)
*Eğer fotosentez yapan bitki, alg, öglena ve bakterilerde klorofil pigmenti var ise fotosentez için klorofil pigmenti şarttır.(Tümevarım)
6.Kontrollü Deney: Hipoteze dayalı tahminlerin geçerli, somut ve bilimsel yöntemler kullanılarak istenilen sonucu verip vermediğinin kontrol edilmesidir.
7.Gerçek: Deneylerde ispatlanmış bilimsel doğrulardır.
8.Teori: Kökleşmiş hipotezlere teori denir.Yaygın bir teoriye destekleyen çok sayıda kanıta rağmen, yeni araştırma yöntemlerinin gelişmesiyle, elde edilen teoriye uygunluk göstermeyen sonuçlar ortaya çıktığında, teoriler değiştirilebilir.
Örnek
Dalton'un atom teorisi olarak bilinen "Atom, maddenin bölünemeyen en küçük parçasıdır." teorisi günümüzde geçerliliğini kaybetmiştir.
9.Kanun: Doğruluğu bütün bilimlerce kabul edilmiş gerçeklerdir.Kanun, teoriye göre daha kesin verilere dayanır.
Teori ve kanun birbirinden farklı bilimsel bilgi türleridir ve teoriler hiçbir zaman kanunlara dönüşmez.Kanunlar bir olayın "Nasıl" gerçekleştiği sorusuna cevap verirken teoriler kanunları açıklar ve "Neden" sorusuna cevap vermeye çalışır.
Bonus:
İyi bir bilim adamının özellikleri şunlardır:
*Kararlı olmalıdır.
*İstekli ve sabırlı olmalıdır.
*Akılcı ve şüpheci olmalıdır.
*Objektif (tarafsız) olmalıdır.
*Ön yargılı olmamalıdır.
*Otoriteyi reddetmelidir.
Alıntıdır / Asel Yayıncılık 9. Sınıf Biyoloji Kitabı Sayfa 9-11.
Detaylı Bilgi İçin BurayaTıklayın.
